Η ψυχοπαιδαγωγική είναι η προσαρμογή της παιδαγωγικής στην ψυχολογία του παιδιού με σκοπό την ομαλή ψυχική εξέλιξη του ατόμου, ιδίως στα στάδια της παιδικής ηλικίας.

Στην ηλικία αυτή η παρεμπόδιση του παιδικού αυθορμητισμού (με υπερβολική αυστηρότητα ή υποχωρητικότητα) δημιουργεί ή μπορεί να δημιουργήσει ψυχική διαταραχή στο παιδί, που αργότερα, στη ενηλικίωση του, εξελίσσεται σε ψυχονεύρωση.

Κρίσιμα στάδια για την ψυχική διαμόρφωση του παιδιού είναι τα πρώτα 7 χρόνια, γιατί, σύμφωνα με την ψυχανάλυση και με την ατομική ψυχολογία, τότε διαμορφώνεται η χαρακτηριοδομή του ανθρώπου.

Για αυτό και η ψυχοπαιδαγωγική φροντίζει για την οργάνωση της προσχολικής αγωγής, των νηπιαγωγείων (παιδιά 3-6 χρόνων).

Πρόδρομος της ψυχοπαιδαγωγικής θεωρείται ο Γερμανός Χέρμπερτ και θεμελιωτής της Ελβετός Κλαπαρέντ.

Η ψυχανάλυση κατόπιν πλούτισε τα διαγνωστικά και επανορθωτικά μέσα της ψυχοπαιδαγωγικής και άλλαξε ριζικά συστήματα που αφορούν την παιδική ηλικία.

Η παλιά παιδαγωγική είχε στόχο της την ανατροφή του παιδιού με βάση αυστηρούς και αμετάβλητους κανόνες μάθησης και συμπεριφοράς, που τηρητής και εκτελεστής τους ήταν η αυστηρότητα και η ακαμψία δασκάλου και γονιών.

Σήμερα το παιδί έγινε το κέντρο της αγωγής και προς αυτό προσανατολίζονται μέθοδοι και προγράμματα, με σεβασμό και προστασία των αυθορμητισμών του (ελευθερία, ανεξαρτησία, αυτενέργεια, πρωτοβουλία, παιχνίδι κ.α.)